اطلاعات سیستم
|
| دستور |
توضیح |
| # arch |
نمایش معماری سیستم [man] |
| # cal 2007 |
نمایش تقویم سال ۲۰۰۷ میلادی [man] |
| # cat /proc/cpuinfo |
نمایش اطلاعات CPU [man] |
| # cat /proc/interrupts |
نمایش ‘خطوط در خواست وقفه’ ( IRQ ) سخت افزار های مختلف [man] |
| # cat /proc/meminfo |
نمایش اطلاعات حافظه ی سیستم [man] |
| # cat /proc/swaps |
نمایش اطلاعات حافظه ی مجازی [man] |
| # cat /proc/version |
نمایش نام توزیع و نسخه ی هسته ی استفاده شده در سیستم [man] |
| # cat /proc/net/dev |
نمایش آمار و اطلاعات کارت های شبکه و وایرلس [man] |
| # cat /proc/mounts |
نمایش فایل سیستم های متصل شده به سیستم [man] |
| # clock -w |
ذخیره ی تغییرات تاریخ بروی بایوس [man] |
| # date |
نمایش تاریخ سیستم [man] |
| # date 041217002007.00 |
تنظیم تاریخ سیستم – به ترتیب از چپ به راست : ماه , روز , ساعت , دقیقه , سال , ثانیه [man] |
| # dmidecode -q |
نمایش بسیار کامل اجزای سخت افزاری سیستم [man] |
| # hdparm -i /dev/hda |
نمایش مشخصات و ویژگی های دیسک سخت [man] |
| # hdparm -tT /dev/sda |
انجام آزمایش ‘خواندن’ بروی دیسک سخت و تعیین سرعت آن [man] |
| # lspci -tv |
نمایش قطعات و دستگاههای متصل شده به پورت PCI [man] |
| # lsusb -tv |
نمایش قطعات و دستگاههای متصل شده به پورت USB [man] |
| # uname -m |
نمایش معماری سیستم [man] |
| # uname -r |
نمایش نسخه ی هسته ی استفاده شده در سیستم [man] |
|
|
|
خاموش کردن , راه اندازی مجدد و خروج یک سیستم
|
| دستور |
توضیح |
| # init 0 |
این دستور برای خاموش کردن سیستم به کار می رود [man] |
| # logout |
خارج شدن از سیستم و رفتن به صفحه ی ورود مجدد ( Login ) [man] |
| # reboot |
این دستور برای راه اندازی مجدد ( restart ) سیستم به کار می رود [man] |
| # shutdown -h now |
این دستور برای خاموش کردن سیستم به کار می رود [man] |
| # shutdown -h 16:30 & |
خاموش کردن سیستم در ساعت و دقیقه ی معین [man] |
| # shutdown -c |
لغو کردن ( cancel ) خاموش شدن سیستم در زمان معین [man] |
| # shutdown -r now |
این دستور برای راه اندازی مجدد ( restart ) سیستم به کار می رود [man] |
| # telinit 0 |
این دستور برای خاموش کردن سیستم به کار می رود [man] |
|
|
|
فایل ها و دایرکتوری ها
|
| دستور |
توضیح |
| # cd /home |
ورود به دایرکتوری یا شاخه ی مورد نظر مانند پوشه ی خانگی ( home ) [man] |
| # cd .. |
برگشتن به دایرکتوری قبلی [man] |
| # cd ../.. |
برگشتن به دو دایرکتوری قبلی [man] |
| # cd |
رفتن به پوشه ی خانگی ( home ) از هر مسیر دلخواه [man] |
| # cd ~user1 |
رفتن به پوشه ی خانگی کاربر مورد نظر از هر مسیر دلخواه [man] |
| # cd – |
برگشتن به آخرین دایرکتوری ( مسیر ) که در آن بوده اید [man] |
| # cp file1 file2 |
کپی کردن یک فایل با نام file1 به مسیر مورد نظر [man] |
| # cp dir/* . |
کپی کردن تمام فایل های موجود در دایرکتوری مورد نظر به مسیر جاری که در آن هستید [man] |
| # cp -a /tmp/dir1 . |
کپی کردن دایرکتوری مورد نظر به مسیر جاری که در آن هستید [man] |
| # cp -a dir1 dir2 |
کپی دایرکتوری مبدا ( dir1 ) به دایرکتوری مقصد ( dir2 ). به جای dir1 و dir2 مسیر کامل دایرکتوری های مبدا و مقصد را قرار دهید [man] |
| # cp file file1 |
نمایش نوع و ماهیت یک فایل به همراه مشخصات آن. به جای file1 مسیر فایل مورد نظر را قرار دهید [man] |
| # iconv -l |
نمایش لیست سیستم های کد گذاری [man] |
| # iconv -f fromEncoding -t toEncoding inputFile > outputFile |
تبدیل سیستم کدگذاری ( encoding ) یک فایل ورودی به یک سیستم کدگذاری دیگر [man] |
| # find . -maxdepth 1 -name *.jpg -print -exec convert |
تغییر اندازه ی دسته ای فایل ها در دایرکتوری جاری و ارسال آنها به یک دایرکتوری thumbnails ( به برنامه convert از Imagemagick نیاز می باشد ) [man] |
| # ln -s file1 lnk1 |
ایجاد لینک نمادین ( میانبر ) به فایل یا دایرکتوری دلخواه. به جای file1 مسیر فایل یا دایرکتوری مورد نظر و به جای lnk1 مسیر دایرکتوری که قرار است فایل یا دایرکتوری میانبر در آن ایجاد شود را قرار دهید [man] |
| # ln file1 lnk1 |
ایجاد لینک فیزیکی به یک فایل یا دایرکتوری ( در واقع همان عمل کپی می باشد ) [man] |
| # ls |
نمایش فایل ها و دایرکتوری های موجود در دایرکتوری جاری [man] |
| # ls -F |
نمایش فایل ها و دایرکتوری های موجود در دایرکتوری جاری [man] |
| # ls -l |
نمایش جزئیات فایل ها و دایرکتوری های موجود در دایرکتوری جاری [man] |
| # ls -a |
نمایش فایل ها و دایرکتوری های موجود و همچنین فایل های مخفی در دایرکتوری جاری [man] |
| # ls *[0-9]* |
نمایش فایل ها و دایرکتوری هایی که اسم آنها شامل اعداد است [man] |
| # lstree |
نمایش تمام فایل ها و دایرکتوری های یک شاخه [man] |
| # mkdir dir1 |
ایجاد یک دایرکتوری با نام dir1 در مسیر مورد نظر [man] |
| # mkdir dir1 dir2 |
ایجاد دو دایرکتوری همزمان در مسیر مورد نظر [man] |
| # mkdir -p /tmp/dir1/dir2 |
ایجاد یک شاخه ی دایرکتوری با شروع از root [man] |
| # mv dir1 new_dir |
تغییر نام یا جا به جا کردن ( move ) یک فایل یا دایرکتوری [man] |
| # pwd |
نشان دادن مسیر دایرکتوری جاری [man] |
| # rm -f file1 |
پاک کردن یک فایل با نام file1 [man] |
| # rm -rf dir1 |
پاک کردن یک دایرکتوری با نام dir1 و محتویات آن به صورت بازگشتی [man] |
| # rm -rf dir1 dir2 |
پاک کردن دو دایرکتوری در مسیر مورد نظر و محتویات آنها به صورت بازگشتی [man] |
| # rmdir dir1 |
پاک کردن یک دایرکتوری با نام dir1 [man] |
| # touch -t 0712250000 file1 |
تغییر تاریخ ویرایش یا تغییر یک فایل یا دایرکتوری. به جای file1 مسیر فایل یا دایرکتوری مورد نظر را قرار دهید [man] |
| # tree |
نمایش تمام فایل ها و دایرکتوری های یک شاخه [man] |
|
|
|
جستجوی فایل
|
| دستور |
توضیح |
| # find / -name file1 |
جستجوی فایل و دایرکتوری در داخل پارتیشن لینوکس ( root ) [man] |
| # find / -user user1 |
جستجوی فایل و دایرکتوری متعلق به user1 [man] |
| # find /home/user1 -name *.bin |
جستجوی فایل های با پسوند bin در داخل دایرکتوری home/user1 [man] |
| # find /usr/bin -type f -atime +100 |
جستجوی فایل های باینری که در ۱۰۰ روز گذشته استفاده نشده اند [man] |
| # find /usr/bin -type f -mtime -10 |
جستجوی فایل های ایجاد شده با تغییر کرده در طول ۱۰ روز گذشته [man] |
| # find / -name *.rpm -exec chmod 755 ‘{}’ ; |
جستجوی فایل های با پسوند rpm و تغییر مجوز آنها ! [man] |
| # find / -xdev -name *.rpm |
جستجوی فایل های با پسوند rpm بدون جستجو در پارتیشن های جداشدنی مانند سی دی رام , حافظه فلش و … [man] |
| # locate *.ps |
جستجو فایل های با پسوند ps – ابتدا دستور updatedb اجرا می شود [man] |
| # whereis halt |
نمایش مکان یک فایل باینری , سورس یا مستندات [man] |
| # which halt |
نمایش مسیر کامل یک فایل باینری یا اجرایی [man] |
|
|
|
نصب و استقرار یک فایل سیستم
|
| دستور |
توضیح |
| # fuser -km /mnt/hda2 |
مجبور کردن پارتیشن hda2 برای خارج شدن ( unmount ) از مسیر mnt/hda2 [man] |
| # mount /dev/hda2 /mnt/hda2 |
استقرار ( mount ) پارتیشن با نام hda2 در مسیر mnt/hda2 برای دیدن محتویات آن پارتیشن [man] |
| # mount /dev/fd0 /mnt/floppy |
استقرار ( mount ) یک فلاپی دیسک [man] |
| # mount /dev/cdrom /mnt/cdrom |
استقرار ( mount ) یک سی دی رام یا دی وی دی رام [man] |
| # mount /dev/hdc /mnt/cdrecorder |
استقرار ( mount ) یک سی دی رایتر یا دی وی دی رام [man] |
| # mount /dev/hdb /mnt/cdrecorder |
استقرار ( mount ) یک سی دی رایتر یا دی وی دی رام [man] |
| # mount -o loop file.iso /mnt/cdrom |
استقرار ( mount ) یک فایل ایمیج ( iso ) در مسیر مورد نظر [man] |
| # mount -t vfat /dev/hda5 /mnt/hda5 |
استقرار ( mount ) یک پارتیشن با فرمت FAT32 در مسیر مورد نظر [man] |
| # mount /dev/sda1 /mnt/usbdisk |
استقرار ( mount ) یک حافظه فلش [man] |
| # mount -t smbfs -o username=user,password=pass //WinClient/share /mnt/share |
استقرار ( mount ) یک دایرکتوری به اشتراک گذاشته شده در شبکه ی سمبا ( samba ) در مسیر mnt/share [man] |
| # umount /dev/hda2 |
خارج کردن پارتیشن با نام hda2 از مسیر mnt/hda2 [man] |
| # umount -n /mnt/hda2 |
اجرای عمل خارج کردن پارتیشن ( unmount ) بدون بازنویسی فایل etc/mtab [man] |
|
|
|
فضای دیسک سخت
|
| دستور |
توضیح |
| # df -h |
نمایش لیست پارتیشن های مانت ( mount ) شده [man] |
| # dpkg-query -W -f=’${Installed-Size;10}t${Package}n’ | sort -k1,1n |
نمایانگر فضای اشغال شده توسط بسته‌های نسب شده‌ی deb که به ترتیب حجم فایل مرتب شده‌اند ( برای debian, ubuntu و غیره) [man] |
| # du -sh dir1 |
نمایش حجم استفاده شده توسط یک دایرکتوری با نام dir1 [man] |
| # du -sk * | sort -rn |
نمایش حجم فایل ها و دایرکتوری ها که بر اساس حجم مرتب شده اند [man] |
| # ls -lSr |more |
نمایش مشخصات کامل فایل ها و دایرکتوری ها که بر اساس حجم مرتب شده اند [man] |
| # rpm -q -a –qf ‘%۱۰{SIZE}t%{NAME}n’ | sort -k1,1n |
نمایش فضای استفاده شده توسط بسته های نصب شده ی rpm که بر اساس حجم مرتب شده اند [man] |
|
|
|
کاربرها و گروه ها
|
| دستور |
توضیح |
| # chage -E 2005-12-31 user1 |
تعیین محدودیت زمانی برای پسورد کاربر user1 [man] |
| # groupadd [group] |
ایجاد یک گروه جدید [man] |
| # groupdel [group] |
حذف یک گروه [man] |
| # groupmod -n moon sun |
تغییر نام یک گروه از moon به sun [man] |
| # grpck |
کنترل و بررسی گرامر و فرمت صحیح فایل etc/group و موجود بودن گروه ها [man] |
| # newgrp – [group] |
وارد شدن به یک گروه جدید و تغییر گروه پیش فرض فایل های ایجاد شده ی جدید [man] |
| # passwd |
تغییر پسورد کاربر ریشه ( root ) [man] |
| # passwd user1 |
تغییر پسورد کاربر با نام user1 [man] |
| # pwck |
کنترل و بررسی گرامر و فرمت صحیح فایل etc/passwd و موجود بودن کاربران [man] |
| # useradd -c “User Linux” -g admin -d /home/user1 -s /bin/bash user1 |
ایجاد یک کاربر جدید با نام user1 در گروه admin [man] |
| # useradd user1 |
ایجاد یک کاربر جدید با نام user1 [man] |
| # userdel -r user1 |
حذف یک کاربر. گزینه ی r , دایرکتوری متعلق به کاربر در دایرکتوری home را پاک خواهد کرد ! [man] |
| # usermod -c “User FTP” -g system -d /ftp/user1 -s /bin/nologin user1 |
تغییر مشخصات کاربر [man] |
|
|
|
مجوز فایل ها
|
| دستور |
توضیح |
| # chgrp group1 file1 |
تغییر گروه فایل با نام file1 به گروه با نام group1 [man] |
| # chmod ugo+rwx directory1 |
تغییر مجوز یک فایل یا دایرکتوری. خواندن (r) , نوشتن (w) , اجرای فایل یا جستجوی دایرکتوری (x) , مالکیت کاربری (u) , مالکیت کاربران گروه فایل (g) , مالکیت کاربران خارج از گروه فایل مورد نظر (o) [man] |
| # chmod go-rwx directory1 |
حذف مجوزهای یک فایل یا دایرکتوری [man] |
| # chmod u+s /bin/file1 |
دادن مجوز اجرایی به فایل با نام file1 به کاربر جاری [man] |
| # chmod u-s /bin/file1 |
حدف مجوزی اجرایی یک فایل با نام file1 از کاربر جاری [man] |
| # chmod g+s /home/public |
دادن مجوز اجرایی به دایرکتوری با نام public به گروه جاری [man] |
| # chmod g-s /home/public |
حدف مجوزی اجرایی یک دایرکتوری با نام public از گروه جاری [man] |
| # chmod o+t /home/public |
دادن مجوز حذف فایل های یک دایرکتوری فقط به کاربر جاری [man] |
| # chmod o-t /home/public |
لغو مجوز حذف فایل های یک دایرکتوری از کاربر جاری [man] |
| # chown user1 file1 |
تغییر مالکیت یک فایل یه کاربر user1 [man] |
| # chown -R user1 directory1 |
تغییر مالکیت یک دایرکتوری و تمام محتویات آن به کاربر user1 [man] |
| # chown user1:group1 file1 |
تغییر مالکیت فایل با نام file1 به گروه و کاربر group1 و user1 [man] |
| # find / -perm -u+s |
نمایش همه ی فایل ها داخل پارتیشن لینوکس ( / ) که دارای مجوز مورد نظر هستند [man] |
| # ls -lh |
نمایش مجوز فایل ها در مسیر مورد نظر [man] |
| # ls /tmp | pr -T5 -W$COLUMNS |
نمایش فایل ها و دایرکتوری ها مسیر tmp به صورت ستونی , شامل ۵ ستون [man] |
|
|
|
اعمال مشخصات ویژه بروی فایل
|
| دستور |
توضیح |
| # chattr +a file1 |
در این حالت , فایل تنها در حالت الحاقی ( اضافه شدن ) قابل تغییر می باشد [man] |
| # chattr +c file1 |
اجازه فشرده سازی و باز کردن خودکار یک فایل را به کرنل می‌دهد [man] |
| # chattr +d file1 |
در این حالت , در هنگام اجرای ابزار سیستمی dump برای گرفتن نسخه ی پشتیبان در پارتیشن های ext3 , از فایل مورد نظر نسخه ی پشتیبان تهیه نخواهد شد [man] |
| # chattr +i file1 |
با اجرای این دستور , فایل حتی توسط کاربر root غیر قابل تغییر می شود [man] |
| # chattr +s file1 |
اجازه‌ی امن بودن حذف یک فایل را می‌دهد [man] |
| # chattr +S file1 |
در این حالت , تغییرات در فایل همزمان بروی هارد دیسک ذخیره می شود [man] |
| # chattr +u file1 |
اجازه‌ی بازیابی محتوبیات بک فایل، حتی اگر که cancel شده باشد [man] |
| # lsattr |
نمایش مشخصات ویژه یک فایل در یک پارتیشن با سیستم فایل ext3 [man] |
|
|
|
فایل های فشرده و بایگانی
|
| دستور |
توضیح |
| # bunzip2 file1.bz2 |
خارج کردن فایل file1.bz2 از حالت فشرده [man] |
| # bzip2 file1 |
فشرده کردن ( compress ) یک فایل با نام file1 با فرمت bzip2 [man] |
| # gunzip file1.gz |
خارج کردن فایل file1.gz از حالت فشرده [man] |
| # gzip file1 |
فشرده کردن ( compress ) یک فایل با نام file1 با فرمت gzip [man] |
| # gzip -9 file1 |
فشرده کردن ( compress ) یک فایل با نام file1 با فرمت gzip با بیشترین میزان فشردگی [man] |
| # rar a file1.rar test_file |
فشرده کردن ( compress ) یک فایل با نام file1 با فرمت rar [man] |
| # rar a file1.rar file1 file2 dir1 |
فشرده کردن ( compress ) چند فایل یا دایرکتوری به طور همزمان [man] |
| # rar x file1.rar |
خارج کردن فایل file1.rar از حالت فشرده [man] |
| # tar -cvf archive.tar file1 |
ایجاد یک فایل با فرمت tar به صورت غیر فشرده [man] |
| # tar -cvf archive.tar file1 file2 dir1 |
ایجاد یک فایل فشرده , حاوی چند فایل و دایرکتوری [man] |
| # tar -tf archive.tar |
نمایش محتویات یک فایل فشرده با فرمت tar [man] |
| # tar -xvf archive.tar |
خارج کردن یک فایل فشرده با فرمت tar [man] |
| # tar -xvf archive.tar -C /tmp |
خارج کردن یک فایل فشرده با فرمت tar به مسیر tmp [man] |
| # tar -cvfj archive.tar.bz2 dir1 |
ایجاد یک فایل فشرده با فرمت tar.bz2 [man] |
| # tar -xvfj archive.tar.bz2 |
خارج کردن یک فایل فشرده با فرمت tar.bz2 [man] |
| # tar -cvfz archive.tar.gz dir1 |
ایجاد یک فایل فشرده با فرمت tar.gz [man] |
| # tar -xvfz archive.tar.gz |
خارج کردن یک فایل فشرده با فرمت tar.gz [man] |
| # unrar x file1.rar |
خارج کردن فایل file1.rar از حالت فشرده [man] |
| # unzip file1.zip |
خارج کردن یک فایل فشرده با فرمت zip [man] |
| # zip file1.zip file1 |
ایجاد یک فایل فشرده با فرمت zip [man] |
| # zip -r file1.zip file1 file2 dir1 |
ایجاد یک فایل فشرده با فرمت zip که حاوی تعدادی فایل و دایرکتوری است [man] |
|
|
|
بسته های RPM ( فدورا و توزیع های مبتنی بر Red Hat )
|
| دستور |
توضیح |
| # rpm -ivh [package.rpm] |
نصب یک بسته ی rpm [man] |
| # rpm -ivh –nodeeps [package.rpm] |
نصب یک بسته ی rpm بدون در نظر گرفتن بسته های پیش نیاز [man] |
| # rpm -U [package.rpm] |
آپگرید یک بسته ی rpm بدون تغییر فایل های تنظیمات مربوط به آن بسته [man] |
| # rpm -F [package.rpm] |
آپگرید یک بسته ی rpm فقط در حالتی که آن بسته نصب شده باشد [man] |
| # rpm -e [package] |
حذف یک بسته ی rpm از سیستم [man] |
| # rpm -qa |
نمایش همه ی بسته های rpm که در سیستم نصب شده اند [man] |
| # rpm -qa | grep httpd |
نمایش همه ی بسته های rpm با نام httpd [man] |
| # rpm -qi [package] |
نمایش اطلاعات مربوط به یک بسته ی نصب شده [man] |
| # rpm -qg “System Environment/Daemons” |
نمایش بسته های rpm مربوط به یک گروه نرم افزاری [man] |
| # rpm -ql [package] |
نمایش لیست فایل های مربوط به یک بسته ی rpm نصب شده [man] |
| # rpm -qc [package] |
نمایش لیست فایل های تنظیمات مربوط به یک بسته ی rpm نصب شده [man] |
| # rpm -q [package] –whatrequires |
نمایش لیست پیش نیاز های یک بسته ی rpm [man] |
| # rpm -q [package] –whatprovides |
نمایش قابلیت های یک بسته ی rpm [man] |
| # rpm -q [package] –scripts |
نمایش اسکریپت های اجرا شده در حین عمل نصب یا حذف یک بسته ی rpm [man] |
| # rpm -q [package] –changelog |
نمایش تغییرات یک بسته ی rpm نسبت به نسخه ی قبلی [man] |
| # rpm -qf /etc/httpd/conf/httpd.conf |
بررسی اینکه فایل مورد نظر به کدام بسته ی rpm تعلق دارد [man] |
| # rpm -qp [package.rpm] -l |
نمایش لیست فایل های مربوط به یک بسته ی rpm که هنوز نصب نشده [man] |
| # rpm –import /media/cdrom/RPM-GPG-KEY |
وارد کردن کلید ( key ) [man] |
| # rpm –checksig [package.rpm] |
بررسی سالم بودن یک بسته ی rpm [man] |
| # rpm -qa gpg-pubkey |
بررسی سالم بودن همه ی بسته های rpm نصب شده [man] |
| # rpm -V [package] |
چک کردن حجم , md5 , مجوز و سایر مشخصات یک بسته ی rpm [man] |
| # rpm -Va |
چک کردن حجم , md5 , مجوز و سایر مشخصات همه ی بسته ها ی rpm [man] |
| # rpm -Vp [package.rpm] |
چک کردن حجم , md5 , مجوز و سایر مشخصات یک بسته ی rpm نصب نشده [man] |
# rpm -ivh /usr/src/redhat/RPMS/arch/[package.rpm] |
نصب یک بسته ی ساخته شده از سورس یک بسته ی rpm [man] |
| # rpm2cpio [package.rpm] | cpio –extract –make-directories *bin* |
استخراج فایل های اجرایی از یک بسته ی rpm [man] |
| # rpmbuild –rebuild [package.src.rpm] |
ساختن یک فایل rpm از روی سورس یک بسته ی rpm [man] |
|
|
|
ابزار نصب YUM ( فدورا و توزیع های مبتنی بر Red Hat )
|
| دستور |
توضیح |
| # yum -y install [package] |
دانلود و نصب یک بسته ی rpm از مخازن [man] |
| # yum localinstall [package.rpm] |
نصب یک بسته ی rpm و تلاش برای حل پیش نیاز ها با استفاده از مخازن [man] |
| # yum -y update |
آپدیت همه ی بسته های rpm نصب شده در سیستم [man] |
| # yum update [package] |
آپگرید یک بسته ی rpm به نسخه ی جدیدتر [man] |
| # yum remove [package] |
حذف یک بسته ی rpm با استفاده از ابزار yum [man] |
| # yum list |
نمایش لیست همه ی بسته های نصب شده در سیستم [man] |
| # yum search [package] |
پیدا کردن یک بسته از مخازن [man] |
| # yum clean [package] |
پاک کردن cache که شامل بسته های rpm دانلود شده توسط ابزار yum است [man] |
| # yum clean headers |
پاک کردن همه فایل های header که سیستم برای حل پیش نیاز ها ( dependency ) از آنها استفاده می کند [man] |
| # yum clean all |
پاک کردن همه ی فایل های header و cache [man] |
|
|
|
بسته های DEB ( اوبونتو و توزیع های مبتنی بر دبیان )
|
| دستور |
توضیح |
| # dpkg -i [package.deb] |
نصب یا أپگرید یک بسته ی deb [man] |
| # dpkg -r [package] |
حذف یک بسته ی deb از سیستم [man] |
| # dpkg -l |
نمایش همه ی بسته های deb نصب شده در سیستم [man] |
| # dpkg -l | grep httpd |
نمایش همه ی بسته های deb با نام httpd [man] |
| # dpkg -s [package] |
نمایش اطلاعات مربوط به یک بسته ی خاص که در سیستم نصب شده است [man] |
| # dpkg -L [package] |
نمایش لیست فایل های مربوط به یک بسته ی نصب شده در سیستم [man] |
| # dpkg –contents [package.deb] |
نمایش لیست فایل های مربوط به یک بسته که هنوز نصب نشده [man] |
| # dpkg -S /bin/ping |
بررسی اینکه فایل مورد نظر به کدام بسته تعلق دارد [man] |
|
|
|
ابزار نصب APT ( اوبونتو و توزیع های مبتنی بر دبیان )
|
| دستور |
توضیح |
| # apt-cache search [package] |
جستجوی بسته ی مورد نظر [man] |
| # apt-cdrom install [package] |
نصب یا آپگرید یک بسته ی deb از روی سی دی رام [man] |
| # apt-get install [package] |
نصب یا آپگرید یک بسته ی deb از روی مخازن با استفاده از ابزار apt [man] |
| # apt-get update |
بروز رسانی لیست تمام بسته های موجود در مخازن [man] |
| # apt-get upgrade |
آپگرید همه ی بسته های نصب شده به نسخه ی جدیدتر [man] |
| # apt-get remove [package] |
حذف یک بسته ی deb از روی سیستم توسط ابزار apt [man] |
| # apt-get check |
بررسی وضعیت پیش نیازها ( dependencies ) [man] |
| # apt-get clean |
پاک کردن cache که شامل بسته های deb دانلود شده توسط ابزار apt است [man] |
|
|
|
ابزار نصب Pacman ( توزیع های Arch , Frugalware و … )
|
| دستور |
توضیح |
| # pacman -S name |
بسته‌ی نرم افزار ‘name’ را با وابستگی‌هایش نسب کن [man] |
| # pacman -R name |
بسته ی با نام ‘name’ را با تمام فایل‌هایش حذف کن [man] |
|
|
|
مشاهده ی محتویات فایل
|
| دستور |
توضیح |
| # cat file1 |
نمایش محتویات یک فایل با شروع از سطر اول [man] |
| # head -2 file1 |
نمایش دو خط اول یک فایل [man] |
| # less file1 |
مشابه دستور more است با این تفاوت که امکان حرکت رو به عقب نیز وجود دارد [man] |
| # more file1 |
نمایش محتویات یک فایل به صورت درصدی و رو به جلو [man] |
| # tac file1 |
نمایش محتویات یک فایل با شروع از خط آخر [man] |
| # tail -2 file1 |
نمایش دو خط آخر یک فایل [man] |
| # tail -f /var/log/messages |
نمایش محتویات یک فایل به طوری که تغییرات صورت گرفته در فایل به طور لحظه ای نمایش داده می شود [man] |
|
| « بالا « |
|
دستکاری فایل های متنی
|
| دستور |
توضیح |
| # cat example.txt | awk ‘NR%2==1′ |
تمام خطوط زوج را از example.txt حذف کن [man] |
| # echo a b c | awk ‘{print $1}’ |
اولین ستون یک خط را نمایش بده [man] |
| # echo a b c | awk ‘{print $1,$3}’ |
اولین و سومین ستون یک خط را نمایش بده [man] |
| # cat -n file1 |
نمایش سطرهای فایل با شماره [man] |
| # comm -1 file1 file2 |
مقایسه‌ی محتویات دو فایل که فقط خطوط خاص را از ‘file1′ حذف می‌کند [man] |
| # comm -2 file1 file2 |
مقایسه‌ی محتویات دو فایل که فقط خطوط خاص را از ‘file2′ حذف می‌کند [man] |
| # comm -3 file1 file2 |
مقایسه‌ی محتویات دو فایل که فقط خطوط خاص را که در دو فایل آمده را حذف می‌کند [man] |
| # diff file1 file2 |
تفاوت بین دو فایل را نمایان می‌کند [man] |
| # grep Aug /var/log/messages |
در فایل ‘/var/log/messages’ کلمه‌ی “Aug” را پیدا کن [man] |
| # grep ^Aug /var/log/messages |
در فایل ‘/var/log/messages’ کلمه هایی را که با “Aug” شروع می‌شوند پیدا کن [man] |
| # grep [0-9] /var/log/messages |
از فایل ‘/var/log/messages’ تمام خطوطی را که شامل اعداد هستن نمایش بده [man] |
| # grep Aug -R /var/log/* |
در شاخه‌ی ‘/var/log’ و زیر شاخه‌ها کلمه‌ی “Aug” را جستجو کن [man] |
| # paste file1 file2 |
محتویات دو فایل را با ستون با هم ادغام کن [man] |
| # paste -d ‘+’ file1 file2 |
پیوستن محتویات دو فایل برای دو ستون با استفاده از ‘+’ به عنوان تمییز دهنده در وسط [man] |
| # sdiff file1 file2 |
تفاوت بین دو فایل را پیدا کن و به صورت محاوره‌ای با هم ادغام کن [man] |
| # sed ‘s/string1/string2/g’ example.txt |
در فایل example.txt عبارت “string1″ را با “string2″ جابجا کن [man] |
| # sed ‘/^$/d’ example.txt |
تمام خطوط سفید را از فایل example.txt پاک کن [man] |
| # sed ‘/ *#/d; /^$/d’ example.txt |
تمام خطوط سفید و comment ها را از فایل example.txt پاک کن [man] |
| # sed -e ‘۱d’ exampe.txt |
خط اول را از فایل example.txt پاک کن [man] |
| # sed -n ‘/string1/p’ |
خطوطی را نمایش بده که شامل کمله‌ی “string1″ باشد [man] |
| # sed -e ‘s/ *$//’ example.txt |
کارکتر خالی در آخر هر سطر را پاک کن [man] |
| # sed -e ‘s/string1//g’ example.txt |
فقط کلمه‌ی “string1″ را حذف کن و بقیه را تغییر نده [man] |
| # sed -n ‘۱,۵p’ example.txt |
سطر اول تا پنجم را از example.txt نمایش بده [man] |
| # sed -n ‘۵p;5q’ example.txt |
سطر پنجم را از example.txt نمایش بده [man] |
| # sed -e ‘s/00*/0/g’ example.txt |
صفرهای متعدد را با یک صفر تعویض کن [man] |
| # sort file1 file2 |
محتوییات دو فایل را به ترتیب کن [man] |
| # sort file1 file2 | uniq |
محتوییات دو فایل را به ترتیب کن و خطوط تکراری را حذف کن [man] |
| # sort file1 file2 | uniq -u |
محتوییات دو فایل را به ترتیب کن و خطوط تکراری نمایش بده [man] |
| # sort file1 file2 | uniq -d |
محتوییات دو فایل را به ترتیب کن و خطوطی را که دو بار تکرار شده‌اند را نمایش بده [man] |
| # echo ‘word’ | tr ‘[:lower:]’ ‘[:upper:]’ |
حروف کوچک را به بزرگ تبدیل کن [man] |
|
| « بالا « |
|
تبدیل فرمت فایل ها
|
| دستور |
توضیح |
| # dos2unix filedos.txt fileunix.txt |
تبدیل فرمت یک فایل متنی از سیستم MSDOS به سیستم UNIX [man] |
| # recode ..HTML < page.txt > page.html |
تبدیل یک فایل متنی به فرمت html [man] |
| # recode -l | more |
نمایش همه ی فرمت های قابل تبدیل [man] |
| # unix2dos fileunix.txt filedos.txt |
تبدیل فرمت یک فایل متنی از سیستم UNIX به سیستم MSDOS [man] |
|
| « بالا « |
|
آنالیز و تعمیر فایل سیستم
|
| دستور |
توضیح |
| # badblocks -v /dev/hda1 |
بلوک‌های خراب را بر روی hda1 بررسی کن [man] |
| # dosfsck /dev/hda1 |
درست بودن پیکربندی dos بر روی دیسک hda1 را بررسی یا درست کن [man] |
| # e2fsck /dev/hda1 |
درست بودن پیکربندی ext2 بر روی دیسک hda1 را بررسی یا درست کن [man] |
| # e2fsck -j /dev/hda1 |
درست بودن پیکربندی ext3 بر روی دیسک hda1 را بررسی یا درست کن [man] |
| # fsck /dev/hda1 |
درست بودن پیکربندی linux بر روی دیسک hda1 را بررسی یا درست کن [man] |
| # fsck.ext2 /dev/hda1 |
درست بودن پیکربندی ext2 بر روی دیسک hda1 را بررسی یا درست کن [man] |
| # fsck.ext3 /dev/hda1 |
درست بودن پیکربندی ext3 بر روی دیسک hda1 را بررسی یا درست کن [man] |
| # fsck.vfat /dev/hda1 |
درست بودن پیکربندیfat بر روی دیسک hda1 را بررسی یا درست کن [man] |
| # fsck.msdos /dev/hda1 |
درست بودن پیکربندی dos بر روی دیسک hda1 را بررسی یا درست کن [man] |
|
| « بالا « |
|
فرمت یک فایل سیستم
|
| دستور |
توضیح |
| # fdformat -n /dev/fd0 |
دیسک فلاپی را فرمت می‌کند [man] |
| # mke2fs /dev/hda1 |
بر روی پارتیشن hda1، پیکربندی فایل از نوع لینوکس ext2 را درست کن [man] |
| # mke2fs -j /dev/hda1 |
بر روی پارتیشن hda1، پیکربندی فایل از نوع لینوکس ext3 ژورنال بندی شده (journal) را درست کن [man] |
| # mkfs /dev/hda1 |
ر روی پارتیشن hda1، پیکربندی فایل از نوع لینوکس ext2 را درست کن [man] |
| # mkfs -t vfat 32 -F /dev/hda1 |
بر روی پارتیشن hda1، پیکربندی فایل از نوع ویندوز FAT32 را درست کن [man] |
| # mkswap /dev/hda3 |
پیکر بندی فایل از نوع swap درست کن [man] |
|
| « بالا « |
|
فایل سیستم SWAP
|
| دستور |
توضیح |
| # mkswap /dev/hda3 |
ایجاد یک پارتیشن با فرمت swap [man] |
| # swapon /dev/hda3 |
فعال کردن یک پارتیشن swap جدید [man] |
| # swapon /dev/hda2 /dev/hdb3 |
فعال کردن همزمان دو پارتیشن swap [man] |
|
| « بالا « |
|
گرفتن پشتیبان
|
| دستور |
توضیح |
| # find /var/log -name ‘*.log’ | tar cv –files-from=- | bzip2 > log.tar.bz2 |
پیدا کردن تمامی فایل های با پسوند log و ساختن یک فایل فشرده با فرمت bzip از آنها [man] |
| # find /home/user1 -name ‘*.txt’ | xargs cp -av –target-directory=/home/backup/ –parents |
پیدا کردن همه ی فایل های با پسوند txt و کپی آنها از یک دایرکتوری به دایرکتوری دیگر [man] |
| # dd bs=1M if=/dev/hda | gzip | ssh user@ip_addr ‘dd of=hda.gz’ |
گرفتن پشتیبان از یک دیسک سخت بروی host از طریق ssh [man] |
| # dd if=/dev/sda of=/tmp/file1 |
گرفتن پشتیبان از یک پارتیشن در یک فایل [man] |
| # dd if=/dev/hda of=/dev/fd0 bs=512 count=1 |
کپی یک نسخه از MBR به یک فلاپی [man] |
| # dd if=/dev/fd0 of=/dev/hda bs=512 count=1 |
بازگرداندن MBR از نسخه ی پشتیبان در داخل یک فلاپی [man] |
| # dump -0aj -f /tmp/home0.bak /home |
گرفتن یک نسخه ی پشتیبان کامل از دایرکتوری home [man] |
| # dump -1aj -f /tmp/home0.bak /home |
گرفتن یک نسخه ی پشتیبان افزایشی از دایرکتوری home [man] |
| # restore -if /tmp/home0.bak |
برگرداندن نسخه ی اصلی دایرکتوری home از طریق نسخه ی پشتیبان [man] |
| # rsync -rogpav –delete /home /tmp |
یکسان سازی ( synchronization ) بین دو دایرکتوری home و tmp [man] |
| # rsync -rogpav -e ssh –delete /home ip_address:/tmp |
یکسان سازی ( synchronization ) بین دو دایرکتوری home در کامپیوتر مبدا و tmp در دایرکتوری مقصد از طریق ssh [man] |
| # rsync -az -e ssh –delete ip_addr:/home/public /home/local |
یکسان سازی ( synchronization ) یک دایرکتوری محلی با یک دایرکتوری از راه دور ( remote ) از طریق ssh و فشرده سازی همزمان [man] |
| # rsync -az -e ssh –delete /home/local ip_addr:/home/public |
یکسان سازی ( synchronization ) یک دایرکتوری از راه دور ( remote ) با یک دایرکتوری محلی از طریق ssh و فشرده سازی همزمان [man] |
| # tar -Puf backup.tar /home/user |
گرفتن یک نسخه ی پشتیبان افزایشی از دایرکتوری مورد نظر [man] |
| # ( cd /tmp/local/ && tar c . ) | ssh -C user@ip_addr ‘cd /home/share/ && tar x -p’ |
کپی محتویات یک دایرکتوری در کامپیوتر مقصد ( remote ) از طریق ssh [man] |
| # ( tar c /home ) | ssh -C user@ip_addr ‘cd /home/backup-home && tar x -p’ |
کپی یک دایرکتوری به یک دایرکتوری بروی کامپیوتر مقصد ( remote ) از طریق ssh [man] |
| # tar cf – . | (cd /tmp/backup ; tar xf – ) |
کپی یک دایرکتوری به صورتی که مجوزها و لینک های موجود حفظ شود [man] |
|
| « بالا « |
|
سی دی رام
|
| دستور |
توضیح |
| # cd-paranoia -B |
ترک‌های صوتی را از CD گرفته و به فایل‌های wav تبدیل کن [man] |
| # cd-paranoia – |
ریپ کردن ۳ فایل اول یک سی دی audio به فرمت wav [man] |
| # cdrecord -v gracetime=2 dev=/dev/cdrom -eject blank=fast -force |
پاک کردن یک سی دی با قابلیت رایت مجدد (rewritable) [man] |
| # cdrecord -v dev=/dev/cdrom cd.iso |
رایت ISO بر روی CD [man] |
| # gzip -dc cd_iso.gz | cdrecord dev=/dev/cdrom – |
رایت ISO فشرده بر روی CD [man] |
| # cdrecord –scanbus |
مرور bus برای شناسایی کانالهای scsi [man] |
| # dd if=/dev/hdc | md5sum |
انجام دستور md5sum بر روی وسیله‌ای مانند CD [man] |
| # mkisofs /dev/cdrom > cd.iso |
گرفتن ایمیج با فرمت iso از یک سی دی [man] |
| # mkisofs /dev/cdrom | gzip > cd_iso.gz |
گرفتن ایمیج با فرمت iso به صورت فشرده از یک سی دی [man] |
| # mkisofs -J -allow-leading-dots -R -V |
گرفتن ایمیج با فرمت iso از یک دایرکتوری [man] |
| # mount -o loop cd.iso /mnt/iso |
استقرار ( mount ) یک فایل iso در مسیر مورد نظر [man] |
|
| « بالا « |
|
دستورات شبکه ( Lan و WiFi )
|
| دستور |
توضیح |
| # dhclient eth0 |
فعال سازی واسط eth0 در مد dhcp [man] |
| # ethtool eth0 |
امار شبکه‌ی eth0 را نمایش می دهد [man] |
| # host www.example.com |
تبدیل آدرس سایت مورد نظر به آدرس های IP و بالعکس ! [man] |
| # hostname |
اسم host دستگاه را نمایش می‌دهد [man] |
| # ifconfig eth0 |
نمایش تنظیمات کارت شبکه‌ی ethernet [man] |
| # ifconfig eth0 192.168.1.1 netmask 255.255.255.0 |
تنظیم آدرس IP [man] |
| # ifconfig eth0 promisc |
تنظیم کارت شبکه ( eth0 ) در حالت promiscuous برای جمع آوری بسته ها [man] |
| # ifdown eth0 |
واسط eth0 را غیر فعال می‌کند [man] |
| # ifup eth0 |
فعال سازی واسط eth0 [man] |
| # ip link show |
مشاهده ی وضعیت اتصال تمامی شبکه های موجود [man] |
| # iwconfig eth1 |
نمایش شبکه‌ی بی‌سیم [man] |
| # iwlist scan |
جستجوی wifi برای نمایش اتصلات بی‌سیم قابل دسترسی [man] |
| # mii-tool eth0 |
وضعیت اتصال ‘eth0′ را نمایان کن [man] |
| # netstat -tup |
نمایش تمام اتصلات فعال و PID مربوط آنها [man] |
| # netstat -tupl |
نمایش تمام سرویس‌های دستگاه و PID مربوطه [man] |
| # netstat -rn |
جدول مسیرها “routing table” را نمایش بده، مانند دستور “route -n” [man] |
| # nslookup www.example.com |
تبدیل آدرس سایت مورد نظر به آدرس های IP و بالعکس ! [man] |
| # route -n |
نمایش جدول routing [man] |
| # route add -net 0/0 gw IP_Gateway |
تغییر دروازه (gateway) پایه [man] |
| # route add -net 192.168.0.0 netmask 255.255.0.0 gw 192.168.1.1 |
تنظیم مسیر ایستایی برای رسیدن به شبکه‌ی ۱۹۲٫۱۶۸٫۰٫۰/۱۶ [man] |
| # route del 0/0 gw IP_gateway |
حذف مسیر ایستایی [man] |
| # echo “۱” > /proc/sys/net/ipv4/ip_forward |
فعال سازی ip routing [man] |
| # tcpdump tcp port 80 |
تمام ترافیک HTTP را نمایش می‌دهد [man] |
| # whois www.example.com |
جستوجو در پایگاه داده‌ی Whois [man] |
|
| « بالا « |
|
شبکه با مایکروسافت ویندوز ( SAMBA )
|
| دستور |
توضیح |
| # mount -t smbfs -o username=user,password=pass //WinClient/share /mnt/share |
بابار گزاری اشتراک شبکه‌ی ویندوز [man] |
| # nbtscan ip_addr |
وضوح اسم نت بایوس [man] |
| # nmblookup -A ip_addr |
وضوح اسم نت بایوس [man] |
| # smbclient -L ip_addr/hostname |
اشتراک‌های remote از یک host ویندوز را نمایش می دهد [man] |
| # smbget -Rr smb://ip_addr/share |
مانند دستور wget میتوان فایل را از یک host ویندوز توسط پروتکل smb دانلود کند [man] |
|
| « بالا « |
|
IPTABLES ( دیوار آتش )
|
| دستور |
توضیح |
| # iptables -t filter -L |
تمام زنجیرهای جدول فیلتر شدن را نمایش می دهد [man] |
| # iptables -t nat -L |
تمام زنجیر های جدول nat را نمایش می دهد [man] |
| # iptables -t filter -F |
تمام قوانین و شروط را از جدول فیلتر شدن پاک می‌کند [man] |
| # iptables -t nat -F |
تمام قوانین و شروط را از جدول nat پاک می‌کند [man] |
| # iptables -t filter -X |
هر زنجیری را که توسط کاربر درست شده باشد را پاک می‌کند [man] |
| # iptables -t filter -A INPUT -p tcp –dport telnet -j ACCEPT |
اجازه‌ی اتصالات telnet را به ورودی می‌دهد [man] |
| # iptables -t filter -A OUTPUT -p tcp –dport http -j DROP |
اتصالات HTTP به خروجی را قطع می‌کنند [man] |
| # iptables -t filter -A FORWARD -p tcp –dport pop3 -j ACCEPT |
اجازه‌ی اتصالات POP3 را به زنجیر forward می‌دهد [man] |
| # iptables -t filter -A INPUT -j LOG –log-prefix |
ثبت اتفاقات بروی رشته ی ورودی [man] |
| # iptables -t nat -A POSTROUTING -o eth0 -j MASQUERADE |
پیکربندی PAT بروی بسته های خروجی از eth0 [man] |
| # iptables -t nat -A PREROUTING -d 192.168.0.1 -p tcp -m tcp –dport 22 -j DNAT –to-destination 10.0.0.2:22 |
هدایت مجدد بسته های آدرس دهی شده به یک میزبان به میزبان دیگر [man] |
|
| « بالا « |
|
نظارت و اشکال زدائی
|
| دستور |
توضیح |
| # free -m |
نمایش وضعیت حافظه ( RAM ) به مگابایت [man] |
| # kill -9 process_id |
بستن ( از کار انداختن ) اجباری یک برنامه یا پردازش [man] |
| # kill -1 process_id |
مجبور کردن یک برنامه یا پردازش به بارگذاری ( reload ) مجدد تنظیمات و فایل های پیکربندی [man] |
| # last reboot |
نمایش تاریخ و زمان آخرین راه اندازی مجدد ( reboot ) سیستم [man] |
| # lsmod |
نمایش ماژول های ( module ) بارگذاری شده توسط هسته ( kernel ) [man] |
| # lsof -p process_id |
نمایش لیست فایل های در حال استفاده به وسیله ی یک برنامه یا پردازش [man] |
| # lsof /home/user1 |
نمایش لیست فایل های در حال استفاده در یک مسیر مورد نظر [man] |
| # ps -eafw |
نمایش برنامه های در حال اجرا در لینوکس [man] |
| # ps -e -o pid,args –forest |
نمایش برنامه های در حال اجرا بر اساس شماره ی PID [man] |
| # pstree |
نمایش برنامه های در حال اجرا به صورت نمودار درختی [man] |
| # smartctl -A /dev/hda |
کنترل و بازبینی قابلیت اطمینان دیسک سخت از طریق ویژگی SMART [man] |
| # smartctl -i /dev/hda |
کنترل فعال بودن ویژگی SMART بروی یک دیسک سخت [man] |
| # strace -c ls >/dev/null |
نمایش ارتباط های سیستم با یک برنامه یا پردازش [man] |
| # strace -f -e open ls >/dev/null |
نمایش ارتباط های کتابخانه ها ( library ) با یک برنامه یا پردازش [man] |
| # tail /var/log/dmesg |
نمایش وقایع و رویدادهای بوت شدن هسته ( kernel ) [man] |
| # tail /var/log/messages |
نمایش وقایع و رویدادهای سیستم [man] |
| # top |
نمایش برنامه های در حال اجرا که بیشترین استفاده از cpu را دارند [man] |
| # watch -n1 ‘cat /proc/interrupts’ |
نمایش حال حاضر ‘خطوط در خواست وقفه’ ( IRQ ) سخت افزار های مختلف [man] |
|
| « بالا « |
|
دیگر دستورات مفید
|
| دستور |
توضیح |
| # alias hh=’history’ |
برای دستور history (تاریخچه) اسم مستعار hh را قرار بده. [man] |
| # apropos …keyword |
این دستور لیست تمام دستورهایی که کلمه‌ی کلیدی را داشته باشد نمایاش می دهد، وقتی که کارایی دستور را می‌دانید ولی خود دستور را نمی‌دانید میتوان از این دستور استفاده کرد.. [man] |
| # chsh |
تغییر دادن shell [man] |
| # chsh –list-shells |
نمایش لیست شل ( shell ) های موجود در مسیر etc/shells [man] |
| # gpg -c file1 |
رمز گذاری یک فایل با استفاده از GNU Privacy Guard [man] |
| # gpg file1.gpg |
رمز گشایی یک فایل با استفاده از GNU Privacy Guard [man] |
| # ldd /usr/bin/ssh |
نمایش دهنده‌ی کتابخانه‌های مشترک (shared libraries) مور نیاز برنامه‌ی ssh [man] |
| # man ping |
نمایش دهنده‌ی صفهات راهنمای on-line برای دستور ping با استفاده از گزینه‌ی k- میتوان دستورات مربوطه را نیز پیدا کردن [man] |
# mkbootdisk –device /dev/fd0 uname -r |
ساخت فلاپی قابل boot [man] |
| # wget -r www.example.com |
این دستوریک وب سایت کامل را دانلود می‌کند [man] |
| # wget -c www.example.com/file.iso |
این دستور امکان دانلود فایل با قابلیت ادمه دادن پس از یک وقفه را دارد [man] |
| # echo ‘wget -c www.example.com/files.iso’ | at 09:00 |
شروع دانلود برای زمان مورد نظر [man] |
| # whatis …keyword |
کارایی برنامه‌ای را توضیح می‌دهد [man] |
| # who -a |
این دستور کسانی را که بر روی سیستم هستن، آخرین راه اندازی سیستم،پروسه‌های مرده، نحوه‌ی کار login دستگاه، پروسه‌های فعال راه اندازی شده‌ی init، آخرین تغییرات در ساعت دستگاه و runlevel فعلی دستگاه را نمایش می دهد [man] |
|
